Kinh tế tuần hoàn từ tài nguyên bản địa: Hành tím Vĩnh Châu bảo quản bằng chế phẩm sinh học từ vỏ tôm

Củ hành tím Vĩnh Châu từng "được mùa mất giá". Ngay khi có giá thì việc bảo quản theo phương pháp cũ cũng khiến sức khỏe bất an. Thách thức từ vùng trồng đã thúc giục anh Phạm Chí Tín, triển khai giải pháp công nghệ bền vững, thay đổi cuộc chơi cho người trồng hành lấy củ.

Anh Phạm Chí Tín, CEO Công ty TNHH Xuất nhập khẩu VTOGROUP,  kỹ sư Công nghệ Hóa được đào tạo tại Đại học Cần Thơ, đã triển khai Dự án Hành tím Vĩnh Châu - Ứng dụng mô hình Kinh tế tuần hoàn, sử dụng chế phẩm sinh học từ vỏ tôm (phụ phẩm nông nghiệp) với mong muốn thay đổi nhận thức, cải thiện đời sống kinh tế, sức khỏe và tinh thần của người trồng hành tím Vĩnh Châu.

Đặc điểm vượt trội của phương pháp bảo quản này là nó giúp bình ổn giá do hàng hóa luôn có sẵn quanh năm, khắc phục được tình trạng "được mùa mất giá, mất mùa được giá" do cung cầu không ổn định theo mùa vụ. Phương pháp bảo quản rất đơn giản, chỉ gồm 2 bước cơ bản là nhúng vào chế phẩm và phơi. Hiện công ty đang cho nông dân sử dụng miễn phí, liên kết qua các hợp tác xã để đánh giá thực tế. Sau giai đoạn thử nghiệm, họ sẽ chuẩn hóa quy trình sản xuất – bảo quản bằng công nghệ sấy, kiểm soát nhiệt và xử lý an toàn, hướng đến mô hình bảo quản hiệu quả, tiết kiệm, có thể tính phí lưu kho sau này (100.000vnd/tấn/tháng).

Dự án được triển khai bằng vốn tự có của nhóm sáng lập. Để có kinh phí xây dựng nhà máy, công ty hợp tác với nhà đầu tư đồng hành quỹ đất. Quỹ đất này sẽ được sử dụng làm tài sản thế chấp để vay vốn ngân hàng. Đặc biệt, dự án chú trọng vào việc huy động vốn dựa trên tính chất công nghệ của mình. Công ty định hướng xin hỗ trợ vốn từ địa phương dành cho các dự án ứng dụng khoa học công nghệ. Mức hỗ trợ tối đa có thể lên tới 15 tỷ VND và khoản hỗ trợ này có thể chiếm đến 70% tổng giá trị đầu tư.

Để chủ động nguồn Chitosan (chế phẩm sinh học) cho Dự án Hành tím Vĩnh Châu, anh Tín sẽ xây dựng nhà máy sản xuất chế phẩm khoảng 500m2. Với tổng sản lượng hành tím Vĩnh Châu lên tới 100.000 tấn/năm, nhà máy sản xuất chế phẩm được định hướng mở rộng bằng cách liên kết với các đối tác đang có nhà máy nhưng không hiệu quả để tận dụng cơ sở vật chất, thay vì tự đầu tư trọn gói và khởi sự từ đầu.

Bên cạnh nguồn Chitosan, công ty cũng sẽ sử dụng thêm một chế phẩm từ tro của chính công ty làm ra để xử lý và tăng khả năng bảo vệ hành tím.

Chiến lược kinh doanh của anh Tín không tập trung vào mua đi bán lại, mà là cung cấp dịch vụ giải pháp trọn gói cho người nông dân trồng hành tím, giúp người trồng hành tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm - chế phẩm sinh học Tagrifit , thực hành các giải pháp bảo vệ sức khỏe và tránh gây hại môi trường và đóng vai trò liên kết đầu ra cho nông dân. Nông dân sẽ phải trả một khoản chi phí dịch vụ khi sử dụng dịch vụ tư vấn cho nông dân về các tiêu chuẩn canh tác (VietGAP, GlobalGAP) và sử dụng Tagrifit để bảo quản củ hành đúng tiêu chuẩn.

Lợi ích trước mắt, nông dân có thể bán sản phẩm với giá cao hơn chính vụ, tăng thêm khoảng 7.000 đồng/kg sau khi trừ chi phí bảo quản. Đối với doanh nghiệp xuất khẩu, việc sử dụng dịch vụ bảo quản giúp giảm đáng kể chi phí tài chính do rủi ro về chất lượng. Từ đó nâng cao sức cạnh tranh. Khi nhận thấy lợi ích kinh tế rõ ràng, nông dân chủ động tuân thủ các tiêu chuẩn canh tác như VietGAP, GlobalGAP, góp phần nâng cao chất lượng nông sản và từng bước gia cố nền tảng phát triển bền vững.

Anh Tín đã tập trung vào giá trị cốt lõi và hiệu quả thực tế của dự án thay vì chỉ truyền thông viễn cảnh. Cốt lõi của dự án làphải mang lại lợi ích thực sự cho các bên liên quan: tăng hiệu quả kinh tế cho nông dân và giảm rủi ro cho doanh nghiệp xuất khẩu.

Chuỗi bài học kinh nghiệm mở đường cho dự án

Dự án Hành Tím Vĩnh Châu của anh đã diễn ra khá thành công, theo anh đó là việc rút tỉa những bài học kinh nghiệm mà anh đã trải qua.

Dự án khởi nghiệp đầu tiên của anh về chế biến chuối đã thất bại vì anh không biết cách định giá sản phẩm dẫn đến "càng bán càng lỗ". Bài học ở đây là: nhu cầu thị trường, khả năng đáp ứng và giá khách hàng sẵn sàng chi trả.

Bài học thứ hai về cách vận hành cửa hàng đặc sản và sau 2 năm bôn ba làm việc ở Phú Quốc và Sài Gòn. Năm 2018 anh tiếp tục khởi nghiệp với dự án Sữa Bí, đây cũng là thời điểm hình thành công ty VTO hiện tại, nhưng dịch covid đã làm dự án đổ vỡ do và vướng mắc lớn về khâu bảo quản. Nhưng cũng chính từ đó khiến anh nghĩ tới dự án củ hành tím.

Anh nhận ra thực trạng nông sản địa phương không thể đến người tiêu dùng, không thể tham gia chuỗi cung ứng, không thể tái đầu tư khi mua bán bị đứt gãy…trong khi các khu vực khác lại khan hiếm, giá cao. Cho đến gần đây, anh hợp tác với các nhà chuyên môn về công nghệ hóa, các thầy ở trường ĐH Công nghiệp TP.HCM và một người chuyên về kinh tế tài nguyên môi trường  thuộc trường ĐH FPT. Mọi người giúp anh khởi động dự án hành tím, đánh dấu bước phát triển mới trong lĩnh vực khởi nghiệp từ nông nghiệp.

Sự kiên trì của anh đã được đền đáp xứng đáng, Dự án Hành Tím đã xuất sắc vượt qua các vòng thi, trở thành một trong 9 dự án xuất sắc nhất Bảng B, khu vực TP.HCM, giành quyền vào Vòng Chung kết Cuộc thi Khởi nghiệp Xanh 2025 do BSA tổ chức.

Theo anh Tín: “Doanh nghiệp muốn phát triển bền vững phải cân bằng cả 3 yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường”.

Công ty anh chọn hướng liên kết nguồn lực – chia sẻ thay vì chạy theo lợi nhuận nhanh với bất cứ giá nào; cùng cộng đồng tạo ra giá trị mới cho ngành hàng, tận dụng tri thức để mở rộng quy mô, thúc đẩy tăng trưởng một cách bền vững. Anh Tín coi chiến lược marketing của công ty là giữ đúng cam kết chất lượng. Một khi tạo được lòng tin, giữ được khách hàng đang có, họ sẽ tự lan tỏa. Đó chính là cách phát triển bền vững.

Tuy nhiên, anh Tín đã nhận ra chiến lược đó cũng tồn tại một thách thức trong hiện tại: Phải chứng minh được hiệu quả thực tế của chế phẩm sinh học khi triển khai ra nông dân. Do đó, Công ty phải thường xuyên triển khai nhiều cuộc thử nghiệm miễn phí. Mục tiêu này sẽ kiên trì thực hiện trong 5 năm, chi phí không hề nhỏ nhưng cái chính là thành công của người trồng hành tím.

Dự án Hành tím Vĩnh Châu hiện tại được vận hành như bằng chứng sinh động về  kinh tế tuần hoàn. Vỏ tôm được tận dụng sản xuất chitosan, chế phẩm sinh học được sử dụng cho vùng trồng đặc sản hành tím Vĩnh Châu nhằm kiến tạo một hệ sinh thái an toàn gắn với nâng cao chất lượng nông sản từ vùng trồng, giảm rủi ro cho doanh nghiệp khi mua bán, tránh những mối nguy không mong muốn về môi trường và sức khỏe con người.

Trúc Đào

(K.17 - Khoa NN, XHNV & Truyền thông, Trường Đại học Tây Đô)