Chất lượng thông tin là vấn đề sống còn của báo chí

Nhà báo Hồ Quang Lợi cho rằng, sự phát triển của công nghệ thông tin, đặc biệt là các nền tảng ứng dụng mạng xã hội hiện nay đã tác động không nhỏ tới truyền thông báo chí trên thế giới và Việt Nam.

Nhân dịp 96 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2021), PV Gia đình Việt Nam đã có cuộc trao đổi với Nhà báo Hồ Quang Lợi - Phó Chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Việt Nam.

Thưa nhà báo Hồ Quang Lợi, ông đánh giá như thế nào về những khó khăn, thách thức của báo chí trong thời đại công nghệ số, nhất là mạng xã hội phát triển như hiện nay?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Chúng ta đang sống trong thời đại truyền thông kỹ thuật số với sự phát triển rất mạnh mẽ của mạng xã hội và các nền tảng công nghệ xuyên biên giới. Có thể nói, mạng xã hội đem lại những tiện ích rất to lớn đối với đời sống xã hội và cả những cơ hội cho báo chí nhưng đồng thời cũng gây ra những thách thức, thậm chí là những nguy cơ với đời sống xã hội nói chung, báo chí nói riêng.

Thách thức lớn nhất đối với báo chí chính là tốc độ đưa tin và sự lan truyền, kết nối gần như không giới hạn của mạng xã hội, điều này đặt báo chí đứng trước nguy cơ “theo đuôi”, thậm chí nếu không tỉnh táo thì báo chí sẽ bị mạng xã hội dẫn dắt.

Không chỉ đối diện với nguy cơ về mặt thông tin, mạng xã hội và các nền tảng xuyên biên giới còn đang hút nguồn thu từ quảng cáo nhiều hơn báo chí. Một vài thống kê được công bố gần đây cho thấy thị phần doanh thu quảng cáo trực tuyến mà báo chí Việt Nam chiếm lĩnh được chỉ khoảng 20% còn lại 80% rơi vào các nền tảng xuyên biên giới và mạng xã hội.

Nhà báo Hồ Quang Lợi - Phó Chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Việt Nam

Để giữ vững vị trí, vai trò là dòng thông tin chủ lực, tin cậy trước sức ép của mạng xã hội, các cơ quan báo chí cần làm gì, thưa nhà báo Hồ Quang Lợi?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Báo chí hiện nay đang đứng trước sức ép, áp lực, thách thức gay gắt và nặng nề nhưng báo chí vẫn có đường sống và phát triển. Chính trong lúc mạng xã hội phát triển mạnh mẽ như hiện nay thì báo chí càng phải khẳng định vai trò quan trọng, không thể thay thế đối với xã hội.

Cụ thể, báo chí cần khẳng định giá trị cốt lõi của mình bằng chính chất lượng thông tin, đó là sự chính xác, kịp thời, bổ ích, hiệu quả. Chỉ khi đáp ứng được các tiêu chí đó thì báo chí mới định hướng được, mới giữ được vai trò chủ đạo của mình. Có thể nói rằng con đường sống của báo chí trước sức ép của mạng xã hội chính là độ tin cậy và sức thuyết phục đối với xã hội.

Để làm được điều này, thứ nhất, các cơ quan báo chí phải xây dựng tòa soạn hoạt động bài bản, khoa học, lấy mục tiêu là không ngừng nâng cao chất lượng ấn phẩm, sản phẩm báo chí. Xây dựng tòa soạn hội tụ, cơ quan báo chí đa phương tiện. Sử dụng thành thạo và có hiệu quả các thành tựu công nghệ thông tin.  Nhưng cơ quan báo chí và từng cá nhân mỗi người làm báo luôn phải xác định được nội dung là trái tim của báo chí, công nghệ chỉ là phương tiện. Chúng ta cần nhận thức sâu sắc rằng, nâng cao chất lượng thông tin là vấn đề sống còn của báo chí. Đó là chiều sâu của thông tin, độ tin cậy, sức thuyết phục của các sản phẩm báo chí từ khả năng phân tích, lập luận, đánh giá, nhận định, dự báo... Từ đó có thể đưa ra những kiến giải về những vấn đề nảy sinh trong đời sống xã hội trên mọi lĩnh vực.

Thứ hai, các cơ quan báo chí cần tập trung xây dựng được một đội ngũ những người làm báo đáp ứng được 3 tiêu chí: vững vàng về bản lĩnh chính trị, tinh thông về chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức làm nghề trong sáng.

Vậy cá nhân mỗi người làm báo cần sử dụng mạng xã hội như thế nào để đem lại hiệu quả cho công việc của mình, thưa ông?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Báo chí không thể đối lập với mạng xã hội và cần một sự tương tác giữa báo chí và mạng xã hội. Tuy nhiên, người làm báo cần tránh việc dùng thông tin trên mạng xã hội một cách tùy tiện, không kiểm chứng rồi từ đó dẫn tới việc "chạy theo" mạng xã hội, lan truyền thông tin không chính xác, trở thành "cái đuôi" của mạng xã hội.

Có thể thấy rằng mạng xã hội và internet chính là kho tài nguyên, hay nói cách khác là "biển thông tin" phong phú, nhưng rất hỗn độn. Ở đó người làm báo có thể truy cập, chọn lọc, sử dụng thông tin có ích bằng chính trách nhiệm, trình độ chuyên môn nghiệp vụ và đạo đức làm nghề làm nghề của mình để làm nên những tác phẩm có giá trị.

Từ hơn ba năm nay, Hội Nhà báo Việt Nam ban hành bộ Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam với những quy định cụ thể về những việc/điều nên làm và những việc/điều không được làm khi sử dụng mạng xã hội, bảo đảm phù hợp với các quy định của pháp luật và đạo đức nghề nghiệp người làm báo. Nhìn chung hầu hết hội viên, người làm báo Việt Nam đều tự giác thực hiện tốt bộ Quy tắc này, góp phần tạo nên những chuyển biến tích cực trong hoạt động báo chí và thông tin trên mạng xã hội.

Nhân dịp kỷ niệm 96 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2021), ông có nhắn gửi gì tới đội ngũ những người làm báo Việt Nam?

Nhà báo Hồ Quang Lợi: Chúng ta vừa trải qua năm 2020 và nửa đầu năm 2021 đầy dấu ấn với nhiều sự kiện trọng đại như Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng (Đại hội XIII); Bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026, tạo đà cho đất nước bước vào thời kỳ phát triển.  Đồng thời chúng ta cũng phải đương đầu và vượt qua những khó khăn, thách thức nghiêm trọng như đại dịch COVID - 19 kéo dài, thiên tai lũ lụt, hạn hán khốc liệt... xảy ra ở nhiều nơi. Có thể thấy rằng, khi nhìn vào tất cả những sự kiện trọng đại, vấn đề quan trọng, những nhiệm vụ trọng tâm, đột xuất của đất nước đều thấy vai trò rất nổi bật của báo chí.

Hội Nhà báo Việt Nam đánh giá rất cao tinh thần dấn thân, cống hiến của những "nhà báo chiến sĩ". Trong tôi trào dâng một niềm tự hào, cảm phục khi thấy các đồng chí, đồng nghiệp luôn có mặt ở những "điểm nóng" trong đại dịch Covid-19 dù đó là khu cách ly, cơ sở điều trị hay các miền biên giới xa xôi, hẻo lánh, xông pha ở những vùng chịu bão lũ thiên tai khốc liệt... để sáng tạo ra những tác phẩm báo chí có sức lay động, tác động rất lớn tới xã hội. Cùng với đó, báo chí luôn tham gia tích cực, có hiệu quả trong cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực.

Trong cả ba cuộc chiến: chống Covid- 19, chống bão lũ, thiên tai, chống tham nhũng, tiêu cực, các nhà báo đều tham gia vào đúng với tinh thần tiên phong trên tuyến đầu.

Nhân dịp 96 năm Ngày truyền thống Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2021), tôi xin chúc các đồng nghiệp yêu quý cả nước dồi dào sức khỏe, tràn đầy năng lượng sáng tạo, bình an trong tác nghiệp, nhất là khi thực hiện những nhiệm vụ khó khăn ở nơi nguy hiểm, có nhiều niềm vui nghề nghiệp với những tác phẩm báo chí có chất lượng, có sức lay động, làm đẹp thêm nghề báo cao quý của chúng ta, làm tròn sứ mệnh vinh quang của báo chí với cộng đồng, đất nước và nhân dân.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!