Nghề dệt choàng trên dải cù lao

(NSMT) - Nghề dệt choàng đã theo tay bà con đất Hồng Ngự (Đồng Tháp) cả trăm năm nay, những chiếc khăn rằn làm nên đặc trưng văn hóa của người miền Tây sông nước. Để bảo tồn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa dân tộc, nghề dệt choàng tại xã Long Khánh A, huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Ăn sâu vào tâm khảm từ bao đời nay, hình ảnh áo bà ba cùng chiếc khăn rằn vốn đã trở thành biểu tượng của người dân xứ miệt vườn sông nước, những chiếc khăn quấn đầu, quàng cổ thấm đẫm nỗi cực nhọc và cả niềm hạnh phúc. Khăn rằn hay áo bà ba đều đi từ đời sống vào thơ ca, ra đồng ruộng, chiến trường,... và cả những món ăn cực kỳ hấp dẫn ví như món chè bà ba vậy. Khăn rằn là một biểu tưởng vô cùng đẹp đẽ trong văn hóa miền Cửu Long, vật phẩm thân thuộc với người dân trong đời sống hàng ngày từ già đến trẻ, từ người nông dân đến những người làm giấy bút. Và hơn cả, chiếc khăn rằn còn là niềm tự hào lớn của người dân Long Khánh, huyện Đồng Ngự (Đồng Tháp) với lịch sử nghề dệt choàng trên 100 năm tuổi. 

Dệt choàng (khăn choàng) hay chính là dệt khăn rằn là làng nghề thủ công ở xã Long Khánh A, huyện Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp tính đến nay đã trên 100 năm tuổi. Nghề dệt choàng là kế sinh nhai của người dân Long Khánh và đã cùng bà con trên dải cù lao cố gắng vượt qua bao khó khăn để trở thành một trong những làng nghề tiểu thủ công nghiệp nổi bật nhất ở tỉnh Đồng Tháp. Theo như lời kể của các bậc cao niên nơi đây trước khi nghề dệt choàng ra đời thì bà con chủ yếu trồng dâu, nuôi tằm và dệt lụa, tuy nhiên sản phẩm vải dệt công nghiệp đã nhanh chóng làm chủ thị trường. Bà con dần từ bỏ tơ tằm để chuyển nghề làm các ngành kinh tế khác trang trải cuộc sống, trong đó có nghề dệt choàng với công lao đóng góp lớn nhất từ ông Nguyễn Văn Đúng và bà Lê Thị Muội. Kể từ đó chiếc khăn rằn đã có mặt và gắn bó trong đời sống bà con Long Khánh nói riêng và người dân ĐBSCL nói chung từ những việc nhỏ nhất như đội đầu, quàng cổ, hay làm võng cho em bé ngủ,...

Thuở sơ khai những chiếc khăn rằn chỉ có 2 màu là đen trắng hoặc nâu trắng được dệt chéo từng sợi tạo ra các ô vuông nhỏ, sau này công nghệ kỹ thuật phát triển hơn đã tạo ra nhiều cơ hội cho nghề dệt choàng. Đến nay làng nghề dệt Long Khánh có khoảng 60 hộ dân theo nghề trên 142 khung cửi và tạo ra công ăn việc làm cho khoảng 300 lao động địa phương. Khi nền công nghiệp nước nhà được hiện đại hóa bà con chủ cơ sở cũng mạnh dạn đầu tư thêm máy móc giúp tăng thêm năng suất thành phẩm. Trung bình mỗi năm làng nghề cung cấp ra thị trường khoảng 2 triệu chiếc khăn rằn, bên cạnh đó còn có các sản phẩm đặc trưng như nón, áo dài, cà vạt,... thích hợp làm quà biếu, tặng nên hầu hết các mặt hàng đều được đặt với số lượng lớn để tặng phẩm trong các cuộc hội họp, chuyến thăm ngoài địa phương. 

Quá trình dệt khăn phải trải qua nhiều giai đoạn, trước kia khi chưa có máy móc, khăn choàng được sản xuất hoàn toàn thủ công bằng sức người nên số lượng không nhiều rất khó để thương mại xa. Công nghệ tân tiến đã đưa nghề dệt choàng sang bước ngoặt mới do máy móc hiện đại với quá trình sản xuất thuận tiện hơn, năng suất tăng lên nhiều hơn nên sản phẩm được đưa ra các tỉnh thành trong và ngoài vùng, đặc biệt còn được xuất khẩu ra nước ngoài. Với lịch sử hình thành và phát triển trên 100 năm tuổi cùng sự phát triển của xã hội, nghề dệt choàng được thúc đẩy cả về số lượng, chất lượng sản phẩm đến mẫu mã, kiểu loại và các công dụng khác nhau.

Trong thời cuộc Cách mạng 4.0, cùng với việc phát triển rộng các sản phẩm đặc trưng nghề dệt choàng, làng nghề Long Khánh đã kết hợp thúc đẩy du lịch bằng những chuyến tham quan cho du khách cả trong và ngoài nước nhằm quảng bá hình ảnh du lịch địa phương cũng như các sản phẩm mang dấu ấn quê hương mình. Cũng vì thế UBND tỉnh Đồng Tháp đã yêu cầu các Sở, ban ngành, UBND cấp huyện cần triển khai thực hiện hiệu quả công tác thanh kiểm tra hoạt động tham quan, sản xuất lại làng nghề nhằm bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể.