Văn hóa

Khám phá nét độc đáo của vùng Miệt Thứ Nam bộ

Thứ sáu, 20/08/2021, 15:31 PM

Miệt thứ là vùng đất thuộc địa bàn các huyện An Biên, An Minh, Vĩnh Thuận và U Minh Thượng (Kiên Giang) nằm cặp sông Cái Lớn, chạy ra vịnh Rạch Giá xuống tới huyện U Minh (Cà Mau).

Xưa, nói đến Miệt thứ người ta nghĩ đến vùng đất hoang sơ, khắc nghiệt, “muỗi kêu như sáo thổi, đỉa lềnh tựa bánh canh”. Thế nhưng, vùng đất này có sức hút kỳ lạ với những nét độc đáo mang đậm dấu ấn từ thời khẩn hoang. Nơi này trước nay tồn tại một kiểu tập quán lối sống riêng mà các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian thường gọi là văn hóa miệt thứ - một mảnh ghép trong bức tranh đặc trưng của đất và người phương Nam.

images1144990_Z034_111__3_

Cầu Thứ Mười Một nối trung tâm huyện An Minh với thị trấn Thứ Mười Một và xã Vân Khánh. Ảnh: MAI ĐẤU 

Toàn bộ miệt thứ trải dài trên 30km kể từ sông Cái Lớn tới trung tâm huyện An Minh, rộng chừng 15km tính từ bờ biển vào đất liền. Miệt thứ trước đây có tới 25 kênh rạch lớn dọc ngang, nền đất yếu, người dân sống quen trên đất lâm (đất rừng hoang) lấy chính các con kênh này làm kênh thủy lợi, đồng thời là đường giao thông thủy. Đây là con kênh xáng (kênh đào) lâu đời do người Pháp xây dựng nhằm làm ra con đường thủy khai thác và vận chuyển sản vật từ toàn bộ vùng bán đảo Cà Mau.

Nay có quốc lộ 91, 63, 61... cũng đều là các con đường bộ được cải tạo lại từ bờ đê kênh rạch mà làm nên và tên cũng đánh số cho quen gọi như tên cụm dân cư. Các cây cầu xây lên rồi cũng đặt tên kiểu thứ tự theo cách này cả.

c242352b45d168368916600c0b0da9e5

Mô hình nuôi thủy sản dưới tán rừng của ông Hai Nhàn (ấp Xẻo Quao A, xã Nam Thái A, huyện An Biên). Ảnh Báo Nhân Dân

Người xưa theo mốc thứ tự của các con rạch đặt tên cho địa bàn, lần lượt là Thứ Hai, Thứ Ba... tới Thứ Mười Một. Lần hồi những “thứ” ấy được ráp với “miệt” (giống như miệt đồng, miệt vườn) trở thành “miệt thứ”.

Vì sao không có rạch Thứ Một? Bởi đó chính là kênh xáng Xẻo Rô dài 35km do người Pháp đào từ đầu thế kỷ 20 nằm dọc biển, cách bờ biển chừng 6km, từ sông Cái Lớn cắt ngang mười con rạch hướng về Cà Mau để khai thác, vận chuyển tài nguyên của rừng U Minh như than đước, tràm, mật ong...

Tại mỗi ngã ba kênh rạch, dân cư đổ về tụ họp đông đúc để mua bán, trao đổi hàng hóa, riết thành chốn thị tứ, về sau là nơi đặt trụ sở cơ quan hành chính cấp huyện, xã nhưng vẫn giữ tên đã có từ xưa như: thị trấn Thứ Ba (trung tâm huyện An Biên), Thứ Bảy (trung tâm xã Đông Thái), Thứ Chín (trung tâm xã Đông Hưng), thị trấn Thứ Mười Một (trung tâm huyện An Minh).

ANHR

Cầu Cái Bé, Cái Lớn nối đôi bờ hai con sông Cái. Ảnh Báo Nhân Dân

Điều đặc biệt ngộ nghĩnh là sau này ở khoảng giữa đất Thứ Chín và Thứ Mười người dân đào thêm một con kênh nhỏ thông ra biển để tiện mua bán tôm cá, neo đậu ghe tàu và cũng theo thứ tự, vùng này có tên là Thứ... Chín Rưỡi (khu vực ấp Thạnh An, xã Đông Thạnh, huyện An Minh ngày nay).

Đời sống nổi nênh với nước phèn chua mặn, nhưng Miệt Thứ giàu thủy hải sản, động thực vật trong hệ sinh thái rừng tràm phong phú. Nghề bắt cua Cà Mau cũng sinh ra từ đây, tôm cá cũng chẳng mấy khi thiếu thốn. Trai miền Miệt Thứ cường tráng ham thích chinh phục thiên nhiên, gái miền Miệt Thứ đảm đang, chu toàn với gia đình, lối xóm.

Vùng U Minh ngày nay chia thành 2 vườn quốc gia U Minh Thượng thuộc tỉnh Kiên Giang và U Minh Hạ thuộc tỉnh Cà Mau trong quan niệm của nhiều người vẫn là vùng hoang vu, là cõi u minh huyền bí. Trên thực tế, người dân vùng Miệt thứ vốn có bản tính hồn hậu, ý chí kiên cường, được rèn rũa kỹ năng chinh phục thiên nhiên một cách tự nhiên.

Trải qua những năm chiến tranh, với lợi thế là vùng địa lý hoang vu, người dân che chở, nuôi dưỡng cán bộ cách mạng, biến vùng đất này trở thành căn cứ địa của lòng yêu nước. Trước đây, bất cứ người dân đốt than đước, kiếm mật ong rừng tràm, bắt cua, săn cá rùa rắn nào đều có thể là anh hùng giữ đất, chống giặc, làm quân thù khiếp đảm.

Miệt Thứ ngày nay không còn nhiều hình ảnh những mái nhà lợp trĩu lá dừa nước, xuồng ba lá xẻ dọc kênh rạch trắng xóa bọt nước. Ngày nay, đường bộ tới đâu, cầu cất chỗ nào thì dân cư tụ lại nơi đó. Ven sông Cái Lớn không còn hoang hóa như xưa, các cây cầu lớn vùng Tắc Cậu nối những trung tâm đô thị thương mại khiến Miệt Thứ gần lại, đồng rừng trở nên thân thương với các vựa nuôi thủy sản san sát bằng các phương pháp kỹ thuật nuôi ươm mới, năng suất cao. Các xóm, ấp tự quản an ninh trật tự và rừng được bảo vệ để phát triển du lịch sinh thái. Cùng tốc độ nông thôn mới được đẩy nhanh, du lịch đang mang đến cho vùng Miệt Thứ sinh khí, sức sống mới.

Ngọc Phạm (t/h)  
Học sinh, sinh viên dân tộc thiểu số tiêu biểu hội tụ trên đất Tây Đô

Học sinh, sinh viên dân tộc thiểu số tiêu biểu hội tụ trên đất Tây Đô

(NSMT) - Từ 29 - 31/5, tại TP. Cần Thơ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp cùng UBND TP. Cần Thơ tổ chức chương trình Giao lưu học sinh, sinh viên dân tộc thiểu số tiêu biểu các trường Văn hóa, Thể thao và Du lịch khu vực phía Nam lần IX, năm 2025.

Cần Thơ: Tuyên truyền, hưởng ứng Cuộc thi và Triển lãm ảnh nghệ thuật “Tổ quốc bên bờ sóng” lần thứ III

Cần Thơ: Tuyên truyền, hưởng ứng Cuộc thi và Triển lãm ảnh nghệ thuật “Tổ quốc bên bờ sóng” lần thứ III

Nhằm góp phần thực hiện tốt công tác tuyên truyền, hưởng ứng tham gia Cuộc thi và Triển lãm ảnh nghệ thuật cấp Quốc gia “Tổ quốc bên bờ sóng” lần thứ III do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chủ trì tổ chức, Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Cần Thơ ban hành Công văn số 260-CV/BTGDVTU ngày 26/5/2025 về việc tăng cường thông tin, tuyên truyền tham gia Cuộc thi và Triển lãm ảnh nghệ thuật cấp Quốc gia “Tổ quốc bên bờ sóng” lần thứ III trên địa bàn thành phố Cần Thơ.

An Giang: Hàng ngàn người trang nghiêm dự nghi lễ tắm Bà Chúa Xứ Núi Sam

An Giang: Hàng ngàn người trang nghiêm dự nghi lễ tắm Bà Chúa Xứ Núi Sam

(NSMT) - Rạng sáng 21/5 (nhằm 24/4 âm lịch), tại miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam, TP. Châu Đốc, tỉnh An Giang, đã long trọng diễn ra lễ tắm Bà (còn gọi là lễ mộc dục) theo nghi thức truyền thống. Đây là một trong những nghi thức quan trọng trong chuỗi các nghi thức của lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam vừa được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Học sinh Cần Thơ góp phần giới thiệu, quảng bá hình ảnh, bản sắc văn hóa Việt Nam

Học sinh Cần Thơ góp phần giới thiệu, quảng bá hình ảnh, bản sắc văn hóa Việt Nam

(NSMT) - Ngày 20/5, Cô Trần Thị Lụa - Hiệu trưởng Trường THPT Châu Văn Liêm, quận Ninh Kiều, TP. Cần Thơ cho biết, Trường THPT Châu Văn Liêm vừa tổ chức chương trình giao lưu quốc tế với đoàn học sinh thuộc Sở giáo dục tỉnh Jeollanam, Hàn Quốc.

Ra mắt Hội họ Lê và Hội Doanh nghiệp - Doanh Nhân họ Lê thành phố Cần Thơ

Ra mắt Hội họ Lê và Hội Doanh nghiệp - Doanh Nhân họ Lê thành phố Cần Thơ

(NSMT) - Ngày 19/5, tại Cần Thơ đã diễn ra Lễ ra mắt Hội doanh nghiệp, doanh nhân họ Lê TP. Cần Thơ. Đến tham dự có ông Lê Nam Giới - Nguyên ủy viên BCH Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Thành ủy TP. Cần Thơ; Ông Dương Tấn Hiển - Uỷ viên Ban thường vụ Thành uỷ, Phó Chủ tịch thường trực UBND TPCT; Ông Lê Quang Thắng - Chủ tịch Tổng Hội họ Lê Việt Nam.

Press Cup 2025: Lần đầu giao lưu quốc tế với Liên đoàn Báo chí Thái Lan

Press Cup 2025: Lần đầu giao lưu quốc tế với Liên đoàn Báo chí Thái Lan

Trải qua 8 mùa giải thành công, Press Cup 2025 đánh dấu bước ngoặt mới khi lần đầu tiên mở rộng giao lưu quốc tế với Liên đoàn Báo chí Thái Lan, khẳng định uy tín và tầm vóc ngày càng lớn của sân chơi dành cho những người làm báo.

Cần Thơ triển lãm sách chuyên đề “Hồ Chí Minh - Vĩ đại một con người”

Cần Thơ triển lãm sách chuyên đề “Hồ Chí Minh - Vĩ đại một con người”

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố Cần Thơ phối hợp Thư viện thành phố Cần Thơ tổ chức triển lãm sách chuyên đề “Hồ Chí Minh - Vĩ đại một con người”, nhân kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025).