Nhà Đốc Phủ Hải – Nơi sinh sống của vợ anh hùng dân tộc Trương Định tại Tiền Giang

(NSMT) - Dinh Đốc Phủ Hải hay còn gọi là Nhà Đốc Phủ Hải nằm tại thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang. Ngôi nhà có lối kiến trúc kết hợp giữa hai nền văn hóa Đông – Tây độc đáo và đặc biệt là nơi sinh sống của bà Trần Thị Sanh ( vợ Anh hùng dân tộc Trương Định) thuở mới xây dựng.

Theo nhiều tư liệu thì ngôi nhà gắn liền với cuộc đời của bà Trần Thị Sanh, vợ thứ của Bình Tây Đại Nguyên Soái Trương Định - anh hùng dân tộc của đất Việt ta. Gia đình bà Sanh là một gia đình giàu có bậc nhất tại Gò Công và đã có những cống hiến trong công cuộc mở cõi, giữ đất phương Nam.

Nhà được dựng năm 1890. Nhà được xây cất theo dạng chữ Đinh (lúc ban đầu), qua nhiều lần tu bổ và xây dựng, toàn bộ ngôi nhà ngày nay gồm ba phần: nhà chánh, hai nhà vuông - nơi ở của những người giúp việc và lẫm lúa (kho thóc của địa chủ).

Ngoại thất xây theo kiến trúc Roman, tiền sảnh có các đầu cột và vòm cửa chạm nổi hoa văn dây nho. Mặt tiền tòa nhà quay về hướng chính Bắc (chính phương triều đẩu), mặt hậu có cửa mở quay về hướng Nam (trung đường sinh bối điện Nam cô).

Nội thất bên trong chủ yếu bằng gỗ mun điêu khắc tinh xảo và được cẩn xà cừ, viết chữ Nho. Sảnh chính là hệ thống liễn, tự, bao lam chạm khắc nhiều đề tài như tứ linh, tứ thời, chim muông, cây trái,.. Tòa nhà có hơn 350 khuôn biển trang trí, đại tự, liễn. Trên gian khánh thờ có hình lưỡng long triều nguyệt chạm trổ tỉ mỉ và thếp vàng. Giường, tủ, bàn, ghế đều được chạm trổ. Giường Thất Bảo mặt loát 6 tấm đá cẩm thạch nhiều màu sắc khác nhau có thanh chân chạm nổi hoa lá, khảm xà cừ và hai bộ đi văng bằng đá cẩm thạch màu trắng vân đen. Chiếc đôn sứ Giang Tây, chiếc lộc bình cổ, thanh gươm của Trương Định. Ngoài ra còn có khá nhiều vật dụng phương Tây như những hộp đèn, chiếc tủ mang nhãn hiệu Pháp, đèn treo trần nhà kiểu châu Âu.

Trong những ngày khởi nghĩa chống Pháp, Trương Định vẫn thường lui tới ngôi nhà của vợ mình bàn việc quân cơ. Năm 1864, trong một cuộc truy kích của quân Pháp, Trương Định thất thế phải tuẫn tiết tại Gia Thuận. Với tư cách là vợ, bà Sanh đã phải bỏ ra rất nhiều tiền mới được người Pháp cho nhận thi hài và đưa về an táng sơ sài trên đất họ Trần; đến 10 năm sau ngôi mộ mới được người Pháp cho trùng tu. 

Trước khi mất, bà Sanh vào chùa quy y và giao quyền trông nom, quán xuyến ngôi nhà ba gian mình ở cho Dương Thị Hương (con riêng của bà) và con rể là Tri huyện Trường Bình, nên thường gọi là nhà Bà Huyện.

Vào khoảng 1880-1885, Tri huyện Trường Bình chán cảnh quan trường về trí sĩ, nên cho tôn tạo lại ngôi nhà này khang trang, thoáng mát để dưỡng già. Khi ông bà qua đời, ngôi nhà này tiếp tục để cho con gái là Huỳnh Thị Diệu và chồng là Nguyễn Văn Hải làm chức Đốc phủ sứ, nên có tên là nhà Đốc Phủ Hải.

Vào năm 1994, Nhà Đốc Phủ Hải được công nhận là Di tích cấp Quốc gia đã được xếp hạng tại vùng đất Gò Công. Ngoài ra, Nhà Đốc Phủ Hải không chỉ là nơi thu hút các bậc trí thức, học giả; cơ quan, ban, ngành từ Trung ương đến cơ sở; học sinh, sinh viên trong và ngoài tỉnh đến tham quan, du khảo… mà nó còn là nơi lý tưởng cho giới điện ảnh tái hiện lại một giai đoạn lịch sử, cuộc sống người dân vùng Nam bộ. Ngôi nhà được nhiều nhà làm phim trong nước, các đài truyền hình quan tâm, chọn bối cảnh để quay và dựng thành nhiều bộ phim