Đa dạng sinh học tại Vườn Quốc gia U Minh Thượng

(NSMT) - Vườn Quốc gia (VQG) U Minh Thượng được công nhận Khu Ramsar vì đã đạt 8/9 tiêu chí theo quy định và là Khu Ramsar thứ 8 của Việt Nam VQG U Minh Thượng là một trong ba khu vực đất ngập nước quan trọng nhất ở vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Nơi đây không chỉ là điểm du lịch sinh thái nổi tiếng mà còn là nơi bảo tồn hệ sinh sinh phong phú, đa dạng góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và khu vực.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường Kiên Giang, trong hệ sinh VQG U Minh Thượng có đặc điểm của rừng cực đỉnh nguyên sinh. Đó là các ưu hợp của rừng hỗn giao và rừng tràm trên đất than bùn với diện tích trên 3.000ha. Hệ sinh thái rừng tràm trên đất than bùn trở thành một hệ sinh thái có tầm quan trọng đặc biệt, là nơi nuôi dưỡng, trú ngụ của nhiều loài động vật hoang dã, quý hiếm, đặc trưng và nguy cấp.

VQG U Minh Thượng có thể mô tả với nét đặc trưng nhất như một hệ sinh thái rừng tràm thuộc vùng đầm lầy có than bùn. Nơi đây còn có một diện tích gần 3.000 ha đất đầm lầy và đồng cỏ ngập nước, khu vực lớn nhất và quan trọng nhất trong các khu trong vùng U Minh.

Điều này được phản ánh qua sự khác biệt của hệ động thực vật được tìm thấy ở đây. VQG U Minh Thượng có 254 loài thực vật có mạch bậc cao, do tính độc đáo của hệ sinh thái rừng ngập nước úng phèn trên đất than bùn tạo điều kiện cho sự hình thành, phát triển nguồn tài nguyên động vật có xương sống và không xương sống. Với sự hiện diện của 33 loài thú, 188 loài chim, 39 loài bò sát lưỡng cư, 60 loài cá, 204 loài côn trùng và nhiều loài động vật thủy sinh phân bố ở các độ sâu khác nhau trong hệ sinh thái.

Trong các loài động thực vật ở VQG U Minh Thượng có 72 loài được xác định là hiến ghi nhận trong sách đỏ Việt nam và IUCN. Ngoài ra, VQG U Minh Thượng còn có trên 3.000ha diện tích đồng cỏ ngập nước tạo điều kiện cho các loài chim và các động vật khác có ở đây đóng góp đáng kể cho toàn bộ sự đa dạng sinh học nơi đây.

Theo tiêu chí của Ramsar, một vùng đất ngập nước được cho là có tầm quan trọng quốc tế nếu nó là nơi phân bố của các loài cực kỳ nguy cấp, hoặc sắp nguy cấp, hoặc các quần xã sinh thái đang bị đe dọa. Tại VQG U Minh Thượng có sự đa dạng sinh học cao, là sinh cảnh tốt cho một số lượng lớn các loài mang tầm quan trọng cấp quốc gia, khu vực và quốc tế.

Đây là những loài đang bị đe dọa hoặc gần bị đe dọa tuyệt chủng. Các chủng loài với quần thể đáng kể trong Vườn Quốc gia U Minh Thượng gồm: Rái cá lông mũi, Cầy hương đốm lớn, Mèo cá, Sóc lửa, Dơi ngựa Thái Lan. Ngoài ra, trong 186 loài chim ghi nhận tại Vườn Quốc gia U Minh Thượng, 26 loài được xem là có giá trị quan trọng trong bảo tồn, trong đó có 9 loài nằm trong danh sách đang hoặc sắp bị đe dọa tuyệt chủng trên toàn cầu do IUCN đề cử, 7 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam năm 2007.

Một vùng đất ngập nước được cho là có tầm quan trọng quốc tế nếu nó đóng vai trò hỗ trợ cho các loài động, thực vật có ý nghĩa trong việc duy trì đa dạng sinh học quan trọng tại một vùng sinh địa lý cụ thể. Rừng tràm U Minh Thượng là hệ sinh thái đất ngập nước điển hình, có mức đa dạng cao, được thể hiện ở sự có mặt của 243 loài thực vật và  động vật thuộc nhiều dạng sống, và nhiều sinh cảnh khác nhau. Có 3 nhóm sinh canh chủ yếu của rừng tràm U Minh, đó là những sinh cảnh cạn nước quanh năm để làm nơi trú ngụ cho các loài chim thú, những sinh cảnh ngập nước theo mùa để duy trì sự tồn tại ưu thế của tràm những loài đặc điểm của rừng ngập phèn, những sinh cảnh ngập nước quanh năm để bảo tồn và phát triển những loài cá và thủy sinh nói chung.

Những sinh cảnh này là tiền đề đảm bảo sự tồn tại của những chuỗi và lưới thức ăn, những chu trình tuần hoàn vật chất và năng lượng cần thiết của rừng tràm. Nó có vai trò cung cấp dinh dưỡng và là giá thể vững chắc cho phát triển quần thể cây tràm, là nơi trú ngụ của nhiều loài động vật hoang dã và động vật thuỷ sinh. VQG U Minh Thượng còn là nơi trú ngụ, sinh sản của các loài động thực vật đặc trưng ở Đồng bằng sông Cửu Long, là nơi ghi nhận có sự sinh sản của các loài động vật hoang dã thuộc diện nguy cấp. Trong đó phải kể đến quần thể Rái cá lông mũi, Già đãy Java.

Không chỉ là nơi du lịch nổi tiếng của tỉnh Kiên Giang, VQG U Minh Thượng còn là địa điểm uy tín trên diễn đàn quốc tế về sự bảo tồn và sử dụng khôn khéo vùng đất ngập nước. Sau khi trở thành Khu Ramar, VQG U Minh Thượng có nhiều cơ hội nhận được đầu tư của Qũy hỗ trợ Công ước Ramsar và sự hỗ trợ của các chuyên gia về sự bảo tồn, phát triển một cách bền vững trong thời gian tới.

Đặc biệt, VQG U Minh Thượng có nhiều cơ hội để phát triển du lịch sinh thái góp phần vào sự gìn giữ tốt hơn của ngành chức năng và cộng đồng VQG U Minh Thượng. Chính quyền địa phương luôn thực hiện nghiêm bảo vệ môi trường, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên vùng đất ngập nước và phát triển sinh kế bền vững gắn với bảo tồn cộng đồng vùng đệm VQG U Minh Thượng.

Công ước Ramsar là công ước liên chính phủ được ký vào ngày 2/2/1971 ở TP. Ramsar (Iran) và có hiệu lực từ năm 1975. Mục đích của công ước nhằm khuyến khích bảo tồn và sử dụng khôn khéo hay bền vững các khu đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế.

Hiện nay, Ramsar có 160 quốc gia thành viên, Việt Nam là thành viên thứ 50 từ năm 1989.

Ramsar có tất cả 9 tiêu chí để công nhận được chia thành hai nhóm chính: Sự độc đáo và hiếm có của vùng đất ngập nước, tầm quan trọng quốc tế về bảo tồn đa dạng sinh học. Các cam kết chính của thành viên Ramsar là quốc gia đó phải đưa ít nhất một khu đất ngập nước thành khu Ramsar khi gia nhập công ước; quy hoạch sử dụng đất phải có xem xét, cân nhắc về bảo tồn và khuyến khích việc sử dụng đất ngập nước; thành lập khu các khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước nằm trong hay ngoài danh sách Ramsar; hợp tác quốc tế liên quan đến việc thực hiện công ước, bảo tồn các vùng đất ngập nước, nguồn nước, các loài có phạm vi xuyên biên giới.