Rằm tháng bảy và tục lệ phóng sinh trong thời đại ngày nay

(NSMT) - Từ đầu tháng bảy Âm lịch, các ngôi chùa ở TP Cần Thơ đã mở cửa để bắt đầu chuẩn bị cho các hoạt động nhân ngày “Vu lan báo hiếu” - một ngày lễ lớn của Phật Giáo Việt Nam. Trước cửa chùa, ngoài hình ảnh người dân đổ xô bày bán các vật dụng để cúng lễ như: nhang, đèn, vàng mã ngày càng nhiều thì còn xuất hiện tình trạng bày bán các con vật nhằm mục đích "phóng sinh" đã khiến cho hình ảnh trang nghiêm nơi cửa phật dần trở nên hỗn loạn.

Ý nghĩa ngày Rằm tháng bảy

Theo sử sách Trung Quốc, “Rằm tháng bảy" vốn có nguồn gốc từ Đạo giáo thời hậu Đông Hán. Đây là dịp lễ để họ thờ cúng tổ tiên và được lấy tên là tiết Trung Nguyên. Về sau lưu truyền đến dân gian với các tên đọc láy thành Tết Trung Nguyên. “Rằm tháng bảy” hay còn gọi là “Tháng cô hồn” bắt đầu từ ngày mồng 1 tháng 7 Âm lịch và kéo dài đến hết tháng, tức ngày 30 tháng 7.

Rằm tháng 7 là một trong những ngày lễ có sức ảnh hưởng lớn đến văn hóa tâm linh của người Á Đông, trong đó có Việt Nam. Đây là ngày lễ có sức lan tỏa cao trong cộng đồng người Việt, người dân kéo nhau đi chùa rất nhiều. Dân gian quan niệm rằng vào ngày này, việc báo hiếu cho cha mẹ, ông bà, những người thân trong gia đình của họ là một việc làm ý nghĩa. Tuy nhiên, kéo theo đó là hiện trạng bày bán các lễ vật có liên quan đến phong tục cúng báy cũng trở nên phổ biến, đặc biệt là xem việc phóng sinh như một trào lưu.

Quan niệm sai lệch về tục lệ phóng sinh

Theo quan niệm Phật giáo, cúng phóng sinh mang ý nghĩa rất nhân văn bởi nó mang đến điềm lành, tạo phúc đức và giúp cho gia chủ giải được các nghiệp xấu. Tuy nhiên, từ thực tế tình trạng phóng sinh hiện nay, hầu hết mọi người chỉ chú trọng đến cách làm việc thiện mà quên đi ý nghĩa thật sự của nó.

Trong những ngày lễ lớn như Rằm tháng bảy, chúng ta thường bắt gặp các tụ điểm buôn bán đông vật nhằm mục đích phóng sinh, trong đó có các loài như: cá, chim, rùa, lươn, rắn...Tuy nhiên, thế nào mới gọi là phóng sinh đúng cách? Theo chuyên gia, phóng sinh tức là chúng ta cứu những sinh mạng đang bị giam cầm, bắt nhốt hay bị giết hại bằng một số cách, trong có có cứu chuộc. Song song đó, hành vi này đã vô tình tạo điều kiện cho một số tay buôn, lợi dụng đức tin của con người để tạo ra “công ăn việc làm”. Mỗi con chim trong lồng có mức giá dao động từ 40.000 – 60.000/cặp. Rùa nhỏ có giá dao động từ 30.000 – 45.000/con.

Có “lửa” thì mới có “khói”

Hiện nay, các tay buôn thản nhiên bày bán các loài vật trước cửa nhà chùa, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thuần phong mỹ tục của Việt Nam nói chung và văn hóa lễ Phật nói riêng. Bên cạnh đó, một số người dân đã quá đặt nặng về số lượng, điều đó vô tình đã khiến những loài vật bị săn bắt nhiều hơn để có thể đáp ứng đủ cho “nhu cầu phóng sinh” theo hình thức của một số thành phần “tin không tới, tin nửa vời”. Đó là lý do vì sao ngày càng xuất hiện nhiều “nghề” liên quan đến việc phóng sinh.

Theo tạp chí nghiên cứu Phật học cho rằng: "Việc làm này không chỉ ảnh hưởng đến sự cân bằng cho môi trường sinh thái, mà còn có liên hệ sâu xa đến ý nghĩa bảo hộ sinh linh. Làm bất cứ điều gì mà việc đó có khả năng gây nguy hại cho kẻ khác là điều mà giáo điển nhà Phật không khuyến khích thực hiện".

Từ thực tế phóng sinh hiện nay, người đi phóng sinh chỉ quan tâm đến số lượng sinh mạng mà không đảm bảo các điều kiện sống kèm theo nên đã tạo ra nhiều thảm trạng cho một số giống loài. Việc bắt chim để bán, giật điện cá để phóng sinh hay kinh khủng hơn nữa là thả rắn về ao hồ, ảnh hưởng đến tính mạng và môi trường sinh hoạt của người dân.

Đây là những vấn đề bất cập khi việc phóng sinh được nâng lên thành xu thế, thành phong trào nhưng lại thiếu đi sự tỉnh giác. Người dân đã quá đặt nặng về số lượng nên đã tạo điều kiện để các tay buôn được dịp trục lợi. Cúng phóng sinh là nét văn hoá tâm linh mang ý nghĩa cao đẹp, vì thế các cơ quan chức năng nên sớm có biện pháp xử lý để nền văn hóa, du lịch tâm linh sẽ được trở về với đúng bản chất của nó.