Báo chí hiện đại không thể tách rời nội dung và công nghệ

Báo chí đang thay đổi mạnh mẽ trên thế giới và Việt Nam cũng không nằm ngoài dòng chảy đó. Những người làm báo hiện nay phải thừa nhận rằng: “Nội dung là vua nhưng công nghệ là nữ hoàng”. Do vậy, bên cạnh coi trọng nội dung, báo chí hiện đại cũng trọng dụng công nghệ, chạy theo công nghệ để tồn tại và phát triển.

Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (cách mạng 4.0) đã và đang tạo ra sự thay đổi nhanh chóng và mạnh mẽ trong toàn bộ hoạt động báo chí. Giữa môi trường truyền thông mở, đội ngũ phóng viên được thỏa sức sáng tạo ra những sản phẩm truyền thông mới, đa dạng về hình thức, phong phú về nội dung.

Những sản phẩm báo chí multimedia (đa phương tiện) ra đời, với các kiểu bài như infographics, mega story, E-magazine, long-form,… đã không còn xa lạ với độc giả, tạo nên những món ăn tinh thần mới mẻ, khác với những bài báo chỉ gồm chữ viết và ảnh minh họa đơn thuần. Cơ hội để sáng tạo đó đồng nghĩa với việc đặt đội ngũ những người làm báo trước thách thức không nhỏ trong việc trau dồi kỹ năng, cập nhật công nghệ và phải luôn tự làm mới những tác phẩm của mình…

Đặc biệt, trong thời đại 4.0 để thích nghi với thời cuộc, báo chí cũng phải thường xuyên kiểm chứng thông tin nhanh nhạy, bám sát thông tin đại chúng, lắng nghe nguyện vọng của nhân dân, đưa tin tức xác thực đến với nhân dân một cách nhanh nhất.

Bàn về sự phát triển song hành giữa nội dung và công nghệ của báo chí hiện nay, tại tọa đàm “Người làm báo trong kỷ nguyên số” hồi tháng 3/2023, nhà báo Hồ Quang Lợi - nguyên Phó chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, cố vấn ban biên tập tạp chí Người làm báo đã chia sẻ, nếu một bài báo có nội dung hay nhưng công chúng không biết đến thì sẽ không có sức lan tỏa. Vì thế, nội dung là vua thì bên cạnh đó công nghệ là nữ hoàng. Báo chí hiện đại không thể tách rời nội dung và công nghệ.

Đặc biệt, tính sáng tạo ra một vấn đề rất lớn của các báo chí bởi vì báo chí là nghề của sáng tạo, sáng tạo từ cách thể hiện, sử dụng ngôn từ, cách nhìn cũng như sự xuất sắc về kiến thức, đề tài. Để có một tác phẩm báo chí tốt, trước hết nhà báo phải hoạt động đúng đường lối chính sách, tôn chỉ mục đích của tờ báo. Ngoài ra, một vấn đề quan trọng nữa là trình độ nghiệp vụ làm báo được học từ thực tế, từ đời sống, và đặc biệt là phải “viết ở trên nền tảng công nghệ số”. Điều này có nghĩa là bài báo phải được gia tăng tính lan tỏa trên các nền tảng công nghệ.

 Trên thực tế, hiện ở nước ta, một số cơ quan báo chí đã đi tiên phong trong chuyển đổi số với các công nghệ số tiêu biểu là trí tuệ nhân tạo (AI), IoT, Cloud, Bigdata... Những công nghệ số này đã và đang tạo ra môi trường cho báo chí phát triển theo các xu hướng báo chí: Cá nhân hóa nội dung; Đa nền tảng; Báo chí di động; Báo chí xã hội; Báo chí dữ liệu; Báo chí sáng tạo; Siêu tác phẩm báo chí.

Một số cơ quan báo chí khá thành công, trở thành các đơn vị báo chí đa phương tiện hiện đại như: Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN), VOV, VTV hay VnExpress... Trong đó, TTXVN đầu tư rất sớm cho phát triển các ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động nghiệp vụ báo chí. Hiện tại toàn bộ các đơn vị sản xuất tin nguồn của TTXVN được trang bị hệ thống phần mềm tác nghiệp dùng chung do TTXVN đầu tư phát triển và giữ bản quyền. Các đơn vị tòa soạn của TTXVN cũng đã thực hiện tin học hóa toàn bộ quy trình sản xuất. Nhiều công nghệ về điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo đang được ứng dụng tại TTXVN (dù quy mô còn nhỏ) như Chatbot thông minh, nhận dạng tiếng nói, tổng hợp tiếng nói, nhận dạng hình ảnh...

Còn Báo Nhân Dân đã và đang có nhiều thay đổi như sử dụng QR Code để giới thiệu nội dung, thay đổi măng sét, cấu trúc lại nội dung và các loại tin tức. Quan điểm “Digital First” đang được áp dụng tại Báo Nhân Dân một cách triệt để. Ngoài ra, Báo Nhân Dân cũng đẩy mạnh thông tin trên nền tảng số để tiếp cận nhanh hơn tới độc giả theo cách thức “đa nền tảng”, trong đó có cả các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Tik Tok…

Hay như báo điện tử VnExpress ngay từ khi thành lập đã xác định vai trò không thể tách rời, có tính chất quyết định của công nghệ trong hoạt động đặc thù của loại hình báo chí điện tử. Việc áp dụng công nghệ phân tích dữ liệu, ngữ cảnh và Machine Learning (máy tự học) đã giúp tối ưu hóa nhân lực, tăng tốc độ xuất bản nội dung, cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, kịp thời, trực quan… Bên cạnh đó, một số báo chí địa phương cũng đã bước đầu có sự thay đổi.

Thời đại truyền thông kỹ thuật số với sự “lên ngôi” của công nghệ, mạng xã hội, đội ngũ những người làm báo hiện nay cần nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, tiếp cận và sử dụng hiệu quả những thành tựu của khoa học - công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin để sáng tạo ra những tác phẩm báo chí có giá trị về nội dung tư tưởng và cách thức thể hiện phong phú, hấp dẫn. Có như vậy mới chuyển tải thông tin một cách hấp dẫn, sinh động, chân thực nhất đến bạn đọc.

Bàn về mối quan hệ giữa nội dung và công nghệ, nhà báo Hồ Quang Lợi cho rằng, vẫn là vấn đề cái gì là nội dung, cái gì là công nghệ trong báo chí ngày nay. Với báo chí, nội dung phải tốt mới có công chúng, bạn đọc. Nhưng nội dung tốt đã đủ chưa? Ngày nay, chúng ta có phương tiện truyền thông siêu việt, điều đó giúp cho nội dung lan tỏa tốt hơn, hiệu quả của báo chí mạnh mẽ hơn.