Đình Thần Tân An – Điểm đến văn hóa của Cần Thơ

(NSMT) - Đình không chỉ là nơi thiêng liêng mà còn là nơi sinh hoạt cộng đồng của người dân thời xưa. Đình có từ rất sớm, gắn với quá trình khai hoang, mở đất lập ấp của người Việt ở vùng đất phương Nam và mang những giá trị quý báu, không thể nào thay thế.

Theo nhiều tư liệu cổ và trong trí nhớ của các bậc kỳ lão ở TP Cần Thơ, đình Tân An được vua Tự Đức năm thứ 29 (Bính Tý - 1876) sắc phong "Bổn cảnh Thành Hoàng" với nội dung:

"Sắc phong Bổn cảnh Thành Hoàng

Kỷ tính đại vương, khâm mông gia tặng Quản hậu

Chánh trực, hựu Thiên đôn nghinh chi thần".

Hàng năm, ban quản lý Đình đều tổ chức lễ Thượng điền vào 18-19/04 Âm lịch và lễ Hạ điền vào 18-20/11 AL. đây là khoảng thời gian cho bà con địa phương đến để tỏ lòng thành kính với thần linh và thể hiện sự tín ngưỡng tôn giáo truyền thống của địa phương

Cho nên, mãi đến năm Canh Thìn 1880, đình mới được xây cất bằng cây lá tại Chợ Giữa (nay gần bến đò Chợ Giữa, phường Hưng Lợi), cách thị trấn Cần Thơ xưa gần 3km. Đến năm 1899, đình Tân An được dời về gần cầu Tham Tướng (gần chợ Xuân Khánh ngày nay), cất bằng gạch ngói khang trang với 8 nóc, trên phần đất do ông Nguyễn Văn Nga hiến. Từ đó, đình nổi tiếng linh thiêng, suốt ngày đêm được bà con kính viếng, khói hương nghi ngút. Đến năm 1945, Pháp chiếm Cần Thơ, ngôi đình bị giặc chiếm giữ làm kho chứa đạn. Một năm sau đó, kho đạn bị nổ, gian thờ của đình phải dời về Nhà Hội Xã Tân An. Sau đó, Nhà Hội Xã bị xuống cấp trầm trọng, Sắc Thần lại phải an vị tạm tại Quan Thánh Đế Quân (dưới dốc cầu Quang Trung ngày nay).

Đình Thần Tân An không chỉ thăng trầm có vậy. Năm 1971, xuất phát từ nguyện vọng của dân làng, việc tái lập đình Tân An được thực hiện, chủ trương xây dựng trên nền đất cuối đuôi cồn Cái Khế với diện tích 1 mẫu 33 sào (vị trí xây dựng đình Tân An hiện hữu, gần vòng xoay cồn Cái Khế). Chủ trương đã có nhưng mãi đến ngày 19/12/1973, ngôi đình mới bắt đầu được xây dựng. Đến tháng 3/1975 tiến hành thi công nền móng, dựng cột kèo thì phải ngưng lại vì thiếu kinh phí. Việc xây cất đình dang dở đến tận năm 2015, sau gần 40 năm trôi qua với bao thăng trầm, dâu bể, Đình Thần Tân An dù không còn tồn tại nhưng vẫn được bà con địa phương nhắc nhớ như một nơi thiêng liêng, che chở tâm hồn bao thế hệ dân làng Tân An xưa, nội ô Ninh Kiều ngày nay.

Đình Thần Tân An được xây dựng theo kiến trúc đình Nam bộ với 7 hạng mục chính. Trong đó, tiêu biểu nhất là Đền chính với thiết kế hai nóc giao nhau, mái lợp ngói âm dương tráng men. Đỉnh mái được đắp phù điêu hình tượng “Lưỡng long chầu nguyệt”; góc mái, đầu hồi đều được đắp nổi hoa văn truyền thống. Ngoài ra, một số hạng mục khác đáng chú ý như nhà Võ ca, Cổng Tam quan, Nhà Soạn lễ, Miếu Thần, Nhà Ấp Tất cả các bài vị, hệ thống cửa đi, bao lam, hoành phi, liễn đối trong đình đều được làm bằng danh mộc, chạm trổ hoa văn thuần Việt: Mai Lan Cúc Trúc, linh vật: Rồng, Giao Bộ liễn đối giữa các cột của chánh điện cũng được chạm khắc bằng gỗ với đôi câu đối: “Mưa thuận gió hòa Quốc thái dân an”

Sau 4 tháng thi công, vào ngày 10/8/2015 đã khánh thành Đình Thần Tân An với tổng diện tích khu đất trên 6.000m2, diện tích sàn 1200m2 với tổng kinh phí xây dựng hơn 27 Tỷ đổng do Tập đoàn Vingroup tài trợ;

Trải qua 135 hình thành, Đình Thần Tân An luôn được các vị cao niên và các tài liệu xưa nhắc đến với những huyền thoại về sự linh ứng của Đức Thành Hoàng bổn cảnh. Theo học giả Huỳnh Minh ghi nhận trong cuốn "Cần Thơ xưa", khi đình Tân An còn ở Chợ Giữa, quay mặt ra mặt sông Cần Thơ có cây đa rất to, lâu ngày nhánh chỉa thẳng vô đình. Tuy mưa gió sợ ngã vào đình nhưng không ai dám đốn hạ cây vì niềm tin "trong cây có thần". Mọi người đem nỗi niềm ấy kể cho ông Nguyễn Văn Nga vị trưởng lão đã hiến đất cất đình. Ông Nga cười mà nói: "Dễ mà, để tôi liệu cho!". Sau khi ông Nga khấn vái thần linh, gốc đa tự dưng ngã về hướng khác, không ảnh hưởng đến mái đình.

Đến năm 1946, một năm sau khi Đình Thần Tân An bị Pháp dùng làm kho đạn, bỗng ngày 16/11 (âm lịch) kho đạn nổ tan tành. Mái đình tan hoang, đổ nát trong sự nghẹn lòng của dân làng. Nhưng kỳ lạ thay, Thần chủ sơn son thếp vàng thờ Thần Hoàng bổn cảnh văng xa hơn cây số nhưng vẫn còn nguyên vẹn. Bà con kháo nhau rằng Bổn cảnh Thành Hoàng hiển linh nên rước về Nhà Hội Tân An thờ phượng.

Một điều ngạc nhiên khác là sau bao cuộc dâu bể, Sắc Phong "Thần Hoàng Bổn cảnh" của đình vẫn còn nguyên vẹn, hiện được gửi ở đình Thới Bình (dưới dốc cầu Cái Khế). Nhiều năm qua, đình Thới Bình được bà con quen gọi là đình Thới Bình - Tân An là bởi đình thờ 2 Sắc Thần.

Công trình Đình Thần Tân An được bố trí hài hòa giữa kiến trúc đình miếu và không gian xanh, tạo tổng thể hài hòa giữa lòng thành phố góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đáp ứng nhu cầu văn hóa tâm linh của người dân địa phương. Đồng thời thành phố Cần Thơ có thêm một công trình văn hóa lịch sử khang trang trên địa bàn thu hút khách du lịch Cần Thơ trong và ngoài nước.